Nietrzymanie moczu u kobiet

Nietrzymanie moczu u kobiet jest problemem zarówno medycznym, jak i psychospołecznym o dużej skali. Celem pracy jest przybliżenie tego zagadnienia, z uwzględnieniem aktualnej definicji, podziału, patofizjologii i czynników ryzyka, diagnostyki oraz leczenia. W artykule, obok klasycznej definicji obowiązującej dotychczas, przedstawiono nową, szerszą definicję nietrzymania moczu. Na jej podstawie rozpoznanie tego schorzenia opiera się na wnikliwie zebranym wywiadzie potwierdzonym badaniem przedmiotowym i ewentualnie urodynamicznym.
Nietrzymanie moczu można podzielić na typ wysiłkowy, naglący i mieszany. Dane epidemiologiczne dotyczące częstości występowania nietrzymania moczu nie są jednoznaczne, jednak należy przyjąć, że zapadalność wzrasta z wiekiem, a jej szczyt przypada na 5. i 8. dekadę życia. Powstaniu nietrzymania moczu sprzyjają różnorodne czynniki, które można podzielić na predysponujące (w tym genetyczne, anatomiczne, rasowe i neurologiczne), wywołujące (ciąża, porody, operacje na miednicy mniejszej), promujące (otyłość, zaparcia, przewlekła obturacyjna choroba płuc, zakażenia dróg moczowych, menopauza, leki) i dekompensujące. Dostępne leczenie polega na technikach behawioralno-treningowych, farmakoterapii (trójcykliczne leki przeciwdepresyjne, alfa1-agoniści, duloksetyna), a w przypadku nasilonych objawów lub nieskuteczności leczenia zachowawczego
wskazane jest postępowanie operacyjne (operacje metodami Marshalla-Marchettiego-Kranza i Burcha, operacje typu sling, iniekcje okołocewkowe, wszczepienie sztucznego zwieracza cewki moczowej). Odpowiedni dobór terapii pozwala kontrolować objawy i przebieg choroby u większości kobiet z nietrzymaniem moczu.
Nietrzymanie moczu może dotyczyć nawet do 50% kobiet i występować prawie w każdym okresie ich dorosłego życia. Związane z tym schorzeniem dolegliwości stanowią problem zarówno medyczny, jak i psychospołeczny oraz przyczyniają się do znacznego pogorszenia jakości życia pacjentek. Kobiety z nietrzymaniem moczu leczone są przez ginekologów, jednak dokładnie zebrany wywiad umożliwia postawienie wstępnego rozpoznania i ukierunkowanie diagnostyki nawet na etapie opieki świadczonej przez lekarza rodzinnego, względnie przez lekarzy innych specjalności. Z tych względów istotne jest wszechstronne i jednocześnie wyczerpujące omówienie zagadnienia nietrzymania moczu u kobiet, z uwzględnieniem nowej definicji, podziału, epidemiologii, patofizjologii, diagnostyki i leczenia.
CZYNNIKI RYZYKA
U podłoża nietrzymania moczu często leży nie tylko jeden, lecz wiele czynników ryzyka, które w różnych kombinacjach powodują NM o różnym typie i nasileniu. Dla celów diagnostyczno-terapeutycznych bardzo istotne jest ich dokładne zdefiniowanie.
Wyróżniamy cztery grupy czynników ryzyka:
– czynniki predysponujące które zwiększają ryzyko wystąpienia NM w obecności innych czynników, choć niekiedy mogą same wywołać
– czynniki wywołujące bezpośrednio uszkadzające mechanizm trzymania moczu, –
czynniki dekompensujące wywołujące przejściowe lub niekiedy trwałe nietrzymanie moczu, bez osłabienia samego mechanizmu trzymania moczu,
– czynniki promujące stopniowo i długotrwale osłabiające mechanizm trzymania moczu.
CZYNNIKI PREDYSPONUJĄCE
Uwarunkowanie genetyczne Na uwarunkowania genetyczne jako czynniki ryzyka NM wskazują badania przeprowadzone przez Mushkata i wsp., których wyniki sugerują istnienie osobniczej zmienności w składzie tkanki łącznej, będącej przyczyn ą rozluźnienia struktury powięziowo-więzadłowej dna miednicy mniejszej i tym samym rozwoju NM, najczęściej WNM, u osób predysponowanych. Jednym z przykładów jest zespół Ehlersa-Danlosa. Cukrzyca mająca tło poligenowe łączona jest z WNM i z NNM. W badaniu EPINCONT potwierdzone zostało tło genetyczne nietrzymania moczu. Zaobserwowano, że u kobiet, których matka i/lub starsze siostry, miały NM wzrasta ryzyko rozwoju WNM i MNM. Prawdopodobieństwo to jest większe, jeżeli nietrzymanie moczu występuje u matki i babci. Czynniki anatomiczne Zgodnie z integralną teorią nietrzymania moczu u kobiet Petrosa i Ulmstena WNM i NNM mają wspólną patogenezę. Założeniem tej teorii jest ścisły związek między strukturą a funkcją. Zatem dysfunkcje narządów miednicy spowodowane są głównie uszkodzeniem tkanki łącznej pochwy oraz aparatu więzadłowego stabilizującego narządy miednicy mniejszej. Najczęstszymi przyczynami uszkodzenia tkanki łącznej są niedobory hormonalne okresu przekwitania i związane z tym zaburzenia metabolizmu elastyny i kolagenu, zmiany zachodzące w obrębie tkanki łącznej w przebiegu ciąży oraz proces starzenia się tkanki łącznej. Szczególną rolę autorzy teorii przypisują czynnikom jatrogennym, zwłaszcza operacjom pochwowym. Powstająca mało elastyczna tkanka łączna zaburza działanie mechanizmów zamykaj ących cewkę moczową i doprowadza do niekontrolowanego wycieku moczu. Obniżenie ścian pochwy może być przyczyną WNM oraz NNM. To zaburzenie strukturalne pochwy powoduje wzrost ciśnienia zamknięcia cewki moczowej, maskując istniejące NM poprzez utrudnienie oddawania moczu. Korekcja obniżenia ścian pochwy powoduje pojawienie się istniejących typów form NM – wysiłkowego, naglącego i mieszanego.
Czynnik rasowy
Większość badań epidemiologicznych przeprowadzono na kobietach rasy białej. W badaniach porównujących kobiety rasy białej i czarnej stwierdzono, że WNM częściej występuje w pierwszej grupie. Różnice rasowe mają w większości przypadków tło wieloczynnikowe (genetyczne, środowiskowe, kulturowe, społeczne). Również odmienności w budowie anatomicznej, np.: słabsze mięśnie dna miednicy mniejszej, niżej umieszczona szyja pęcherza moczowego czy też krótsza cewka moczowa, są przyczyną zróżnicowania częstości występowania NM między rasą białą a czarną.
Czynnik neurologiczny
Zaburzenia przewodzenia impulsu nerwowego między segmentem S2-S4 rdzenia kręgowego a dolnym odcinkiem układu moczowego mogą być przyczyną zarówno WNM, jak i NNM. Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa wpływają na wystąpienie różnego rodzaju zaburzeń oddawania moczu. Dyskopatia lędźwiowo-krzyżowa poprzez ucisk korzeni nerwowych początkowo powoduje NNM, w późniejszym czasie, w wyniku powstałej hipotonii mięśnia wypielacza, NM z przepełnienia. Nadreaktywność mięśnia wypieracza z towarzyszącym NM obserwujemy u osób z rozsianymi zmianami miażdżycowymi. Rozszczep kręgosłupa, uszkodzenie rdzenia kręgowego, mózgu w wyniku wypadku, krwotoku lub udaru także wpływają na trzymanie moczu.
CZYNNIKI WYWOŁUJĄCE
Ciąże i porody
Powszechnie znanym czynnikiem ryzyka NM są porody drogami natury. Liczba porodów większa niż dwa w sposób istotny statystycznie zwiększa częstość występowania WNM. Za przyczynę uważa się uszkodzenie struktur nerwowo-mięśniowych dna miednicy oraz rozwarstwienie powięzi trzewnej miednicy. Jeszcze do niedawna uwa-żano, że epizjotomia jest zabiegiem zapobiegającym powstaniu w późniejszym czasie nietrzymania moczu. Obecnie wielu autorów nie podziela tego stanowiska. Twierdzą oni, że nacięcie krocza wykonywane rutynowo nie zapobiega rozwojowi NM, a niekiedy nawet powoduje wzrost częstości występowania tego schorzenia. Wydaje się, że epizjotomię należy wykonywać jedynie w wybranych przypadkach: konieczności instrumentalnego zakończenia porodu, dystocji barkowej czy też w przypadku wskazań do skrócenia II okresu porodu. Dane z literatury jednoznacznie wskazują, iż porody z zastosowaniem kleszczy lub próżniociągu są istotnym czynnikiem rozwoju NM. Poród z użyciem próżniociągu należy ocenić jako mniej urazowy niż z użyciem kleszczy, które powodują dziesięciokrotny wzrost częstości rozwoju NM w porównaniu z porodem drogami natury. Przeprowadzono wiele badań w celu określenia, czy cięcie cesarskie jest zabiegiem zapobiegającym rozwojowi NM. Założeniem wielu z nich był możliwy ochronny wpływ tego zabiegu na przeponę moczowo-płciową oraz przeponę miednicy i tym samym ograniczenie częstości NM. Uważa się, że cięcie cesarskie wpływa ochronnie na dno miednicy jedynie w przypadku pierwszego po rodu. Badanie EPINCONT wykazało, że nietrzymanie moczu obecne było u 10,1% nieródek, u 15,9% kobiet po cięciu cesarskim i u 21% po porodzie drogami natury. Przy tym WNM wyraźnie związane jest z przebyciem porodu drogami natury (12,2%), natomiast w przypadku cięcia cesarskiego występuje u 6,9% kobiet oraz u 4,7% nieródek. Jednocześnie NNM częstsze było u kobiet po cięciu cesarskim (2,2%) w porównaniu z porodem naturalnym (1,8%) i z nieródkami (1,6%). Przeprowadzone badania pokazują, że jedynie selektywne cięcie cesarskie, tj. wykonane przed rozpoczęciem czynności skurczowej macicy, może być czynnikiem obniżającym ryzyko uszkodzenia struktur dna miednicy doprowadzających do rozwoju NM, zwłaszcza wysiłkowego. W ostatnich latach coraz częściej zwraca się uwagę na samą ciążę, a nie tylko na sposób jej zakończenia, jako na czynnik wypływający na rozwój nietrzymania moczu. Częstość występowania WNM u kobiet ciężarnych mieści się w zakresie od 8 do 85%. Występuje ono zarówno u pierwiastek, jak i wieloródek. U podłoża tego zaburzenia leżą zmiany hormonalne zachodzące w czasie ciąży, zmiany dna miednicy i dolnego odcinka dróg moczowych związane z powiększającą się macicą (zwłaszcza macica ciężarna >20 tyg.). Przeprowadzono badanie, w którym stwierdzono, że u 30% wszystkich ciężarnych kobiet w pięć lat po porodzie rozwija się WNM. W grupie kobiet, które nie miały objawów WNM w czasie ciąży, w pięć lat po porodzie WNM występuje u 19% z nich. U 42% kobiet z objawami WNM podczas pierwszej ciąży i połogu ustępującymi w ciągu trzech miesięcy dochodzi do WNM w ciągu pięć lat po porodzie. Natomiast WNM jest obecne aż u 92% kobiet w ciągu 5 lat po porodzie, jeżeli objawy ciążowego WNM nie ustąpiły w ciągu trzech miesięcy po porodzie. Operacje i radioterapia w obrębie miednicy mniejszej Wpływ tego rodzaju operacji na uszkodzenie LUT i potencjalny rozwój nietrzymania moczu jest sporny i nie do końca jasny. Uważa się, że rozwój NM zarówno wysiłkowego, jak i z powodu niestabilności mięśnia wypieracza jest wynikiem naruszenia statyki narządu rodnego oraz jatrogennego uszkodzenia splotu miedniczego i tym samym unerwienia pęcherza moczowego i cewki moczowej. Również napromienianie miednicy mniejszej, prowadzące do uszkodzenia mięśni, nerwów oraz naczyń LUT, może być przyczyną powstania NMW).
CZYNNIKI PROMUJĄCE
Otyłośść
Otyłość jest uznanym czynnikiem ryzyka rozwoju NM, w szczególności wysiłkowego. Powoduje wzrost ciśnienia śródbrzusznego, śródpęcherzowego oraz poprzez działanie na tkanki miednicy przyczynia się do rozciągnięcia, napięcia i osłabienia nerwów, mięśni i tkanki łącznej dna miednicy. BMI (body mass index) powyżej 30 kg/m2, będący wyznacznikiem otyłości, dodatnio koreluje z wystąpieniem WNM. Im wyższy BMI, tym objawy NM są bardziej nasilone. U kobiet otyłych WNM występuje 4,2 razy częściej, a NNM2,2 razy częściej niż u kobiet z prawidłową masą ciała. Z
Zaparcia
Zaparcia, zwłaszcza przewlekłe, mają udział w rozwoju WNM. Wyróżnia się następujące mechanizmy jego powstania: mechaniczne rozciągnięcie struktur dna miednicy przez zalegające masy kałowe oraz częste i przewlekłe parcia. Uszkodzenie nerwów sromowych w wyżej wymienionym mechanizmie doprowadza do zaburzeń unerwienia LUT i tym samym nietrzymania moczu. Przewlekła obturacyjna choroba płuc Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) poprzez wzrost ciśnienia śródbrzusznego przyczynia się do WNM. Palenie papierosów jest uznanym czynnikiem rozwoju NM. Patomechanizm w tym przypadku nie jest do końca poznany. Rozważa się wzrost ciśnienia śródpęcherzowego w czasie kaszlu (zmniejszenie gradientu ciśnień między pęcherzem moczowym a cewką moczową), rozwój chorób płuc oraz działanie antyestrogenowe papierosów. Zakażenie dolnych dróg moczowych Zakażenie dróg moczowych jest czynnikiem promują- cym wystąpienie wysiłkowej oraz naglącej postaci nietrzymania moczu. Ostremu zakażeniu towarzyszy NM w około 25% przypadków. Wyleczenie zakażenia powoduje normalizację parametrów urodynamicznych, co w sposób jednoznaczny wskazuje na zakażenie jako przyczynę dysfunkcji LUT(7). Zaburzenia czynnośści ośśrodkowego układu nerwowego Zaburzenia czynności OUN, ostre i przewlekłe, np.: udar, choroba Parkinsona, depresja, rozsiana miażdżyca, przyczyniają się do powstania różnego typu NM(7). Aktywnośść fizyczna Nie jest w pełni poznany wpływ ciężkiej pracy fizycznej i zawodowego uprawiania sportu na rozwój NM. Bump i Norton w swojej pracy przedstawiają dane, wg których NM występuje częściej u młodych, nierodzących zawodniczek niż u kobiet prowadzących siedzący tryb życia. Autorzy innego artykułu uważają, że zarówno niski, jak i wysoki poziom aktywności fizycznej predysponuje do rozwoju NM. Mała aktywność jest czynnikiem ryzyka, ponieważ powoduje wzrost BMI, zaparcia i osłabienie struktur dna miednicy(15). Menopauza NM w okresie menopauzalnym jest dolegliwością typową. Nie ma prac, których wyniki jednoznacznie wskazuj ą na menopauzę jako niezależny czynnik ryzyka rozwoju NM. Występowanie tej dolegliwości może być wynikiem kumulacji wielu czynników ryzyka występujących w tym wieku: współistniejących chorób (cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, zastoinowa niewydolność serca), przebytych porodów, otyłości oraz innych wymienionych już wcześniej czynników ryzyka. Hipśstrogenizm charakterystyczny dla menopauzy zapoczątkowuje szereg zmian zanikowych w obrębie narządów rodnych oraz LUT i strukturach mięśniowo-powięziowych dna miednicy mniejszej, w których wykazano obecność receptorów estrogenowych. Ponadto receptory estrogenowe występują również w strukturach nadrzędnych odpowiedzialnych za mikcję: w ośrodkach korowych, moście i przodomózgowiu. Zmiany zanikowe są czynnikami sprawczymi objawów dokuczliwych dla kobiety: dyzurycznych, dyspareuni, zanikowego zapalenia pochwy oraz wysiłkowego i naglącego NM. Hipśstrogenizm doprowadza do zaburzenia funkcji podśluzówkowego mechanizmu uszczelniającego cewkę moczową, przyczyniając się do NMW. Leki Działaniem niepożądanym wielu leków są różne typy nietrzymania moczu. Diuretyki powodują wzrost objętości produkowanego moczu, częstości mikcji i mogą wywoływać niestabilność mięśnia wypieracza, co skutkuje NNM. Alfa-blokery wpływają na mechanizm zamknięcia cewki moczowej i mogą być przyczyną WNM. Najczęstszym działaniem niepożądanym ACE inhibitorów jest przewlek ły kaszel, który, wywołując wzrost ciśnienia śródpęcherzowego, może w konsekwencji prowadzić do wysiłkowego NMW). Diagnoza Podczas badania ginekologicznego możemy wykonać test kaszlowy w pozycji leżącej i/lub stojącej, przy wypełnionym pęcherzu moczowym moczem pacjentki lub ciepłą solą fizjologiczną, którą podaje się przez cewnik Foleya w ilości 300-500 ml. Gdy test kaszlowy jest dodatni (podczas kaszlu wyciek moczu przez ujście zewnętrzne cewki moczowej), uzupełniamy go testem Marshalla-Bonneya. Polega on na uniesieniu za pomocą narzędzia przedniej ściany pochwy i ponownym wykonaniu testu kaszlowego. Brak wycieku moczu świadczy o nadmiernej ruchomości szyi pęcherza moczowego jako przyczynie nietrzymania moczu. Zawsze należy zwracać uwagę na to, czy mocz wycieka przez ujście zewnętrzne cewki moczowej, czy też obok niego, czego przyczyną może być obecność przetoki pęcherzowo- pochwowej lub cewkowo-pochwowej. Ponieważ zburzenia neurologiczne mogą powodować różnego typu NM, należy ocenić funkcję układu nerwowego. Badanie neurologiczne ma na celu określenie unerwienia cewki moczowej, pęcherza moczowego oraz mięśni dna miednicy.
NNM – naglące nietrzymanie moczu:
Prawidłowe czucie pęcherzowe
Zmniejszona pojemność czynnościowa i cystometryczna
Zmniejszona podatność (objaw niestały)
Zwiększone napięcie wypieracza w fazie napełniania pęcherza
Wyższa wartość ciśnienia izometrycznego wypieracza (o ile badana jest w stanie
dobrowolnie wstrzymać mikcję)

WNM – wysiłkowe nietrzymanie moczu:
Nadwrażliwość czuciowa
Prawidłowa pojemność czynnościowa i cystometryczna pęcherza
Prawidłowa podatność
Obecność wycieku moczu w czasie testu wysiłkowego bez zmian w ciśnieniu wypieracza
Stabilna cewka moczowa

LECZENIE
Właściwie przeprowadzony proces diagnostyczny umożliwia podjęcie terapii najskuteczniejszej dla danego typu i stopnia nasilenia NM. W przypadku WNM wyróżniamy: leczenie zachowawcze niefarmakologiczne (behawioralne-treningowe), farmakologiczne oraz zabiegowe. Leczenie przy słabo i średnio nasilonych objawach NM rozpoczyna się od metod niezabiegowych. Obejmują one: – modyfikację stylu życia – zmniejszenie masy ciała w przypadku otyłości, unikanie używek (kawa, alkohol, papierosy), unikanie forsownego wysiłku fizycznego; – PFMT (pelvic floor muscle training) – ćwiczenie mięśni dna miednicy (ćwiczenia Kegla). Polegają na dokonywaniu siłą własnej woli krótkich, 1-1,5-sekundowych skurczy dźwigacza odbytu w seriach po 10-15 skurczy, co najmniej sześć razy na dobę. Mają na celu zwiększenie napięcia spoczynkowego, siły skurczu i polepszenie koordynacji skurczu mięśni; – elektrostymulację – zastosowanie stałego prądu elektrycznego w celu wzmocnienia mięśni dna miednicy. Wyróżniamy stymulowanie przezkroczowe, przezpochwowe i przezodbytnicze. Zabieg wykonywany jest codziennie przez 15-20 minut. Mięsień w sposób bezpośredni lub przez nerw sromowy stymulowany jest do skurczu. Podobny efekt uzyskujemy po zastosowaniu zmiennego pola elektromagnetycznego; – stożki lub kulki dopochwowe. Stożki mają różną masę. Stożek wkładamy do pochwy powyżej przyśrodkowych gałęzi mięśnia dźwigacza odbytu. Aby zapobiec wyślizgnięciu się stożka z pochwy, dochodzi do skurczu mięśni dna miednicy. Ćwiczenia wykonujemy dwa razy na dobę po 15-20 minut. Gdy pacjentka jest w stanie utrzymać stożek przez 15 minut, to zwiększamy jego masę. Podobny mechanizm dzia- łania mają kulki o różnej średnicy. średnicę dobieramy w zależności od warunków anatomicznych. Kulkę wkładamy do przedsionka pochwy. W obu technikach otrzymujemy przerost mięśni i wzrost napięcia spoczynkowego i siły skurczu. – terapię behawioralną – którą stosuje się przede wszystkim w NNM, ale także w WNM. Polega na prowadzeniu dzienniczka mikcji, wprowadzeniu sta- łych pór mikcji i stopniowym wydłużaniu przerw między mikcjami. – pessaria – są to krążki o różnej średnicy. Zakładane są w okolicy szyi pęcherza moczowego. Stanowią mechaniczne podparcie dla cewki moczowej i powoduj ą wzrost ciśnienia śródcewkowego.
Celem farmakoterapii jest wzrost ciśnienia śródcewkowego i maksymalnego ciśnienia zamykającego cewkę moczową. Ze względu na liczne działania niepożądane, często bardzo uciążliwe dla kobiet, a nawet zagrażające zdrowiu i życiu, farmakoterapia ma bardzo ograniczone zastosowanie. Wskazaniami do leczenia operacyjnego są bardzo nasilone objawy nietrzymania moczu lub nieskuteczność leczenia zachowawczego, w tym farmakologicznego. Wybór techniki operacyjnej uzależniony jest od współ- istniejących schorzeń narządu rodnego, zwłaszcza zaburzeń statyki narządu rodnego, przebytych zabiegów operacyjnych, stanu ogólnego i wieku pacjentki. Podsumowanie: Nietrzymanie moczu u kobiet jest problemem medycznym i psychospołecznym. Występuje na tyle często, że wymaga uwagi nie tylko ginekologa, lecz także lekarza rodzinnego i lekarzy innych specjalności. Nietrzymanie moczu może występować w każdym okresie dorosłego życia kobiety, choć jego częstość wyraźnie wzrasta z wiekiem. Dominującą postacią tego schorzenia jest nietrzymanie wysiłkowe, choć w starszych grupach wiekowych istotną rolę zaczyna odgrywać parcie naglące. Wysiłkowe nietrzymanie moczu jest wynikiem dysfunkcji zwieracza wewnętrznego cewki moczowej lub nadmiernej ruchomości szyi pęcherza moczowego i proksymalnego odcinka cewki.
PODSUMOWANIE
Czynników ryzyka omawianego schorzenia jest wiele i można je umownie podzielić na wywołujące, predysponujące, promujące i dekompensujące. Zazwyczaj u kobiety z nietrzymaniem moczu obecny jest więcej niż jeden czynnik ryzyka. Rozpoznanie opiera się na wnikliwym wywiadzie, badaniu przedmiotowym, testach podstawowych i ewentualnie badaniu urodynamicznym. Wszystkie te elementy rozpoznania zostały uwzględnione w aktualnej definicji nieotrzymania moczu, co pozostaje zgodne z dzisiejszą potrzebą kliniczną. Leczenie polega na terapii behawioralnej i treningowej oraz farmakoterapii, przy czym w przypadku leków powinno uwzględnić się ich profil bezpieczeństwa i ryzyko działań niepożądanych w odniesieniu do spodziewanej korzyści klinicznej. W leczeniu farmakologicznym znajdują zastosowanie agoniści receptorów α, trójcykliczne leki przeciwdepresyjne, a ostatnio nadzieje pokłada się w selektywnym inhibitorze zwrotnego wychwytu serotoniny – duloksetynie.
Dane dotyczące terapii hormonalnej są niejednoznaczne i wydaje się, że nie powinna być ona rutynowo stosowana w leczeniu nietrzymania moczu u kobiet. Leczenie operacyjne zarezerwowane jest dla przypadków o znacznym nasileniu objawów oraz w sytuacji nieskuteczności postępowania zachowawczego. W przypadku wysiłkowego nietrzymania moczu spowodowanego dysfunkcją zwieracza wewnętrznego stosuje się operacje typu sling, iniekcje oko- łocewkowe oraz sztuczny zwieracz cewki moczowej. W wysiłkowym nietrzymaniu moczu na podłożu nadmiernej ruchomości szyi pęcherza przeprowadza się operacje typu sling oraz podwieszanie załonowe szyi pęcherza i cewki moczowej. Operacje różnią się skutecznością długoterminową oraz ryzykiem powikłań, co wymaga pewnego zindywidualizowania wyboru leczenia. Właściwe rozpoznanie i leczenie nietrzymania moczu u kobiet umożliwia dobrą kontrolę objawów i poprawę jakości życia u wielu z nich. Eliza Piechota, Włodzimierz Baranowski /2006/




Słowa kluczowe: nietrzymanie moczu, wysiłkowe nietrzymanie moczu, parcie naglące, diagnostyka, leczenie